DÜŞÜNCE VE GÖRÜŞ PENCEREMDEN SESLENİŞLER-32 YEREL DEMOKRASİ BAĞLAMINDA KENTSEL POLİTİKA ARACI: KENT SÖZLEŞMELERİ

DÜŞÜNCE VE GÖRÜŞ PENCEREMDEN SESLENİŞLER-32
YEREL DEMOKRASİ BAĞLAMINDA
KENTSEL POLİTİKA ARACI: KENT SÖZLEŞMELERİ

Prof. Dr. Mehmet ÇUBUK

Açıklama

Yerel seçimler nedeniyle, dünyadaki gelişmeler penceresinden bakarak, yerel halkın beklediği YEREL HİZMETLER ve KENT DEMOKRASİSİ bağlamında; ‘YEREL DEMOKRASİ’-‘YAKINLAŞMA DEMOKRASİSİ’-‘KOMŞULUK DEMOKRASİSİ’ gibi biri birini tamamlayan DEMOKRATİK ARAÇLARLA ilgili bilgileri, “Penceremden Seslenişler” sayfamda bundan önceki peş peşe yazılarımla paylaşmıştım. 

Bu araçlar, Demokrasiyi gerçek anlamda yaşamın içine sokmaktadır. Kenti oluşturan yerleşmelerin en küçük birimleri olan MAHALLE ÖLÇEĞİNDE, demokrasi-özgürlük-eşitlik-uyumlaşma vs bağlamında, tıpkı vücuttaki kan dolaşımının kılcal damarlara ulaşarak canlılık sağlamasında olduğu gibi, sosyal- ekonomik ve mekânın fiziksel sorunlarına çözüm getirdiği ve yaşayan, canlı bir toplum oluşturmaya fırsat ve zemin oluşturduğu görülmektedir. Bütün bu oluşumların gerçekleşmesinde de, ULUSAL ve YEREL ölçekte KENT POLİTİKALARINI konu yaptığını ve önemli rol oynadığını da yazmıştım.

Bu bilgileri sayfamda paylaştıktan sonra, Fransa deneyiminden aktardığım MAHALLE ölçeğinde KATILIMCI DEMOKRASİ bağlamında bir başka örnek oluşturan KENT SÖZLEŞMELERİ ve ÖNCELİKLİ MAHALLELER (Gerilik içindeki Mahalleler olarak) kavram ve eylemlerine ilişkin bilgileri de paylaşmanın iyi olacağını düşündüm.

KENT SÖZLEŞMELERİ, Fransa deneyiminde katılımcı demokrasi adına ve Devlet- Yerel Topluluklar-Kamu hizmetleri sağlayıcıları-Toplum Temsilcileri-Dernekler-Kentliler Konseyleri ve İlgili Mahallelerin Halkının yer aldığı bir ‘Model’ oluşturmaktadır. Önceki yazılarımda bilgi olarak paylaştığım demokratik araçlarla birlikte bu model, Yerel demokrasi ve Yerel şehircilik yaklaşımı çerçevesinde oluşturulan KENTSEL POLİTİKALAR ile ilgilidir. Son dönemde Fransa deneyiminde reform niteliğinde bir değişimle KENTSEL POLİTİKALARI yeniden ele alınmış ve yeni kavramlar getiren yasalar yapılmıştır. İşte bu sayfamda böyle bir yasanın getirdiği yeni kavramlar olarak , ‘KENT SÖZLEŞMELERİ’ ve ‘ÖNCELİKLİ MAHALLELER ( Gerilik içindeki Mahalleler olarak) ile ilgili bilgiler yer almaktadır.

Paris Metropolü Kent Sözleşmesi 

Güçsüzleşmiş Mahallelerle ilgili bu çözümün, özellikle ülkemiz kentlerinde büyük ölçüde var olan düşük /az gelirlilerin oluşturduğu mahallelerimiz için (kuşkusuz koşullarımıza uyumlaşarak) bir model oluşturulabileceğini düşünmek yanlış olmayacaktır.(Sevgili Murat Yalçıntan ve ekibinin kulakları çınlasın!) Bu nedenle Fransa deneyimini daha iyi anlamak açısından, Yerel seçimler dolayısıyla yazdığım/ paylaştığım “kente ve kentsel hizmetlere, demokratik çerçevede bakmak ve kente ilişkin yorum”da, özgürlük-demokrasi-yerel şehircilik ve toplumsal uyum sağlanmasında rol oynayan KENT POLİTİKALARI ile ilgili bazı bilgileri öncelikle paylaşmak istiyorum.

KENTSEL POLİTİKALAR/KENT POLİTİKALARI
ŞEHİRCİLİĞİN ANAHTARIDIR

Aslında Kentsel Politikalar/Kent Politikaları,1990’lı yıllardan itibaren ilgi duyduğum ve üzerinde çalıştığım bir konudur. Bu konuyu Dünya Şehircilik Günü Türkiye Daimi Komitesi olarak,1997 yılında 21.Dünya Şehircilik Günü Kasım Kolokyum konusu olarak ta ODTÜ ile işbirliği içinde ele almış, geniş çerçevede katılımla tartışmaya açmıştık. Kolokyumda sunuş bildirimi de “YENİ BİR TOPLUMSAL OLUŞUM UYGULAMA ARACI OLARAK KENTSEL POLİTİKA” konusunda hazırlamıştım. Aşağıda, 1997 yılında bundan yirmi bir yıl önce kaleme aldığım bu sunuş bildirimden bazı kısımları öncelikle paylaşmak istiyorum.

(…)“Kuşkusuz şehircilik yansız (politikasız) bir olgu değildir. Birçok etkenle biçimlenen ve sosyal ekonomik tarihi vb gibi birçok sorunla buluşturulan ve aynı zamanda mekânsal uyumun sunulduğu bir olgudur. Bu çerçevede kentsel gelişmelerin ve kentlerin var olan sorunlarının çözümünde, yaşam çevresi ve toplumsal yaşam ilişkisini kuracak, donatıları iyileştirecek ve var olan bozuklukları giderecek bir yenilenmenin getirilmesi, iyileştirilmesi ve özde toplumun sorunu olarak yansıyan hususlara yanıt getirilmesi önem kazanmaktadır. Ancak bunlar hangi araçlarla gerçekleştirilecektir? Bu araçları kimler tanımlayacaktır ya da oluşturacaktır? Ülkede hangi ölçekte nasıl ortaya çıkacaktır? Devletin bu politikaları oluşturulması ve uygulanmasındaki rolü ve müdahalesi nedir? 

İşte kültür, sosyal, konut-iş-yerleşmeye ilişkin bir bütünlük olarak KENT POLİTİKASI/POLİTİKALARI hükümetlerin ve siyasi partilerin gündeminde yer almaktadır. KENT POLİTİKALARI ŞEHİRCİLİĞİN ANAHTARIDIR, kentsel değişimin vasıtalar/araçlar bütünüdür.”
(…)“

Sunuş Bildirisi Ayrı Basım Kapağı

Bugüne kadar ülkemizde hükümetlerce sürdürülmüş olan politikaların bir değerlendirmesi yapıldığında, ne yön verici ciddi kentleşme politikalarının, ne de belirtmeye çalıştığımız çerçevede kentsel politikalar üretilemediğini üzülerek görüyoruz. Her şeye karşın bilim adamları ve uzmanlar, kentler ve uzantısı gelişmelerde, banliyöleşme ve kaçak yerleşmeler karşısında, olması gereken müdahale biçimleri ile ilgili (kuramsal düzeyde de olsa) çözüme dönük düşünceler ortaya koydukları halde, yöneticilerin, karar vericilerin, gerekli ve ussal uygulama politikaları ve araçları oluşturamadığı görülmektedir. Onlar, çoğunlukla hedefsiz, günü kotaran çoğu kez siyasi yapılanma eğiliminde olan ya da çıkarcı davranışlara dönük bir icraat içinde olmuşlardır.”
(Kentsel Politikalar sunuş bildirisi-M.Çubuk-21. D.Ş.G.K asım Kolokyumu 6-7-8-Kasım-1997)
Yukarıda yer alan satırlardaki ifadelerin bugün de geçerli olduğuna inanıyorum.
  

GELİŞMİŞ ÜLKE DENEYİMİ OLARAK
KENTSEL POLİTİKA
Oysa gelişmiş batılı ülkelerde, yeni bir toplumsal oluşumun uygulama alanı yaratılmasına ve hizmet projelerin hazırlanmasına, böylece toplumsal uyumun sağlanmasına yol açan KENT POLİTİKALARI ve EYLEM ALANI oluşturulmaktadır. Bunun için şehircilik yaklaşımının, bu politikaların (kamu politikaları-kent politikaları) inşa edilmesinde önemli bir statü ve durum yarattığı ve şehircilik dokümanı olarak PLANLARIN, kamu müdahale aracı olarak yerini bulduğu görülmektedir.
KENT POLİTİKALARININ ulusal ve yerel ölçekte ele alınışını özellikle Fransa kent politikaları deneyimi üzerinden görmek, konunun anlaşılması için yararlı olacaktır.

Fransa, karmaşıklaşan kent sorunlarının çözümlenmesinde ussal bir yol izleyerek hızlı ve enerjik şekilde yasal düzenlemeler ve organizasyonlar yapmaktadır. Bu yasal düzenlemeler ileriye dönük çerçeveler çizdiği gibi, geçmişle ilgili olumsuzlukları düzeltmeyi, iyileştirmeyi de hedefleyen politikalar üretmekte ve araçlar geliştirmektedir. Son dönemlerde de sosyo-ekonomik sorunlar üzerine yoğunlaşma olmaktadır. Hükümetler acil olarak, toplumsal gelişme ve şehircilik arasında beliren tehlikelere karşı kente politik yelpazede öncelikler getirmektedir.1990’lı yıllardan beri devamlı gelişme içinde kent üzerine yönelmeler, yeni kentsel politika dinamikleriyle kentleri adeta yarışmaya zorlamaktadır. Özellikle Yasalarla kurumların, toplumun gelişmesine refakat etmesi, işlevsel bozulmalarına engel olacak olanaklar getirilmesi, cesaretli adımlar atılması önemli sonuçlar getirmektedir. Kısaca KENT POLİTİKASI, Fransa’da aynı zamanda özel izlekler, mali olanaklar getiren bir hukuki metin oluşturmaktadır.

KENTSEL POLİTİKAYA YENİ YAKLAŞIM- YENİ
KAVRAMLAR VE UYGULAMA ALANLARI
(ÖNCELİKLİ MAHALLELER VE KENT SÖZLEŞMELERİ)

Fransa’da 2014 yılı ocak ayında, uygulanmakta olan kent politikaları yaklaşımını (reform niteliğinde) yenilemek ve daha etkili hale getirmek için “KENT VE SOSYAL UYUM İÇİN PROGRAMLAMA YASASI (La Loi de Programmation pour la cohésion Sociale) yapılmıştır. Bu yasa,KENT POLİTİKALARI bağlamında yeni bir gelişme olarak, yeni kavramlar-yeni ilkeler getirmiştir. Ulusal ve yerel ölçeklerde bulunan, “ELVERİŞSİZLİK ya da GERİLİK İÇİNDEKİ MAHALLELER” ve bu mahallerde yaşayanlar için KENTSEL UYUM ve DAYANIŞMAYA DÖNÜK POLİTİKALAR belirlenmiştir. 

Devlet tarafından yönetilen yasanın maddelerinden anlaşılmaktadır ki; “Bölgesel topluluklar ve bölgeler arasında eşitlik sağlaması, elverişsizlik/gerilik içindeki mahalleler ve bu mahallelerin kentsel birimlerdeki gelişme eksikliklerin azaltılması ve halkın yaşam koşullarının iyileştirilmesi” ana hedef olmuştur. Yasada esas olarak ta, bölgelerin farklılığı ve sahip oldukları kaynakları dikkate alınarak on hedef belirlenmiştir. Bunlar;

1-(Eşitsizlik karşısında, kentli haklarına gerçek anlamda ulaşım eşitliğini garanti etmek),

2-(Eğitim-Sağlık-Kültür alanlarında kamu hizmetlerini garanti etmek),

3-(İş, ekonomik gelişme sağlamak, yaşam çevresini iyileştirmek),

4-(Güvenlik ve gençleri suça yönelimden koruma politikaları ile halka huzuru garanti etmek),

5-(Mahallelerin içinde bulundukları kent parçalarını bütünleştirmek),

6- (Mahallelerde sosyal ve kentsel işlevsel karışımını teşvik etmek),

7-(Mahallelerde ticari sunumu çeşitlendirmek ve canlandırmak),

8-(Sürdürülebilir gelişme bağlamında ve yakıt yoksulluğuna karşı savaşmak),

9- (Tarihi ve kültür mirasını değerlendirmek, mahalle hafızasını canlandırmak, tanımlamak),

10- (Ayırımcılıkla savaşmak ve bütünleşmeyi teşvik etmek.)

Yasa diğer yandan, KENT POLİTİKALARI genel tanımında önemli değişiklik getiren üç ilke belirlemiştir;
1)İlkelerden birisi, Kent politikalarının hayata geçirilmesi için KENT SÖZLEŞMELERİ yapılmasıdır,
2)İkinci ilke, KENTLİLERİN ORTAK HAKLARINI aşağı çeken (engelleyen) eylemler için kamu politikalarının harekete geçirilmesidir,
3)Üçüncü ilke, KENT POLİTİKASININ, halk- dernekler ve ekonominin oyuncuları ile birlikte ORTAK TEMELDE BİR GİRİŞİM olarak yapılmasıdır.

Yasada belirlenen, yenilik olarak,( ÖNCELİKLİ MAHALLE KAVRAMI)-(KENT SÖZLEŞMELERİ KAVRAMI)-(ORTAK TEMELDE BİR GİRİŞİM YAKLAŞIMI - Kent Politikası olarak) belirlenmiştir.
I- Birinci kavram olarak; ÖNCELİKLİ MAHALLE
(Quartiers Prioritaires):

Kent politikası çerçevesinde devlet yardımını sadece öncelikli mahalleler alabilmektedir. Bu eylem bir veya birçok öncelikli mahalleyi içine alan, yasal olarak devlet konseyi tarafından belirlenen YAŞAM ALANLARI oluşumudur. Karakteristik İki öğe üzerinden oluşturulmaktadır. Bunlar; a)Asgari nüfusa sahip olmak, sosyal ve ekonomik gelişmenin dışında kalmak, b)Bir veya birçok öncelikli mahalleden oluşan yaşam alanları için KENT SÖZLEŞMELERİ imzalamış olmak.

II-İkinci kavram olarak; KENT SÖZLEŞMELERİ
(Contrats de Ville):

Bu sözleşmeler genel olarak belediye meclislerinin yenilendiği yıl içinde ve 6 yıl için imzalanmakta ve her üç yılda bir de güncellenmektedir. Kent Sözleşmeleri, devletin ve toplulukların, proje kapısını halka açılmasını sağlayan bir araç oluşturmakta ve Beldeler arası ölçekte hazırlanmakta, imzalanmaktadır. Bu sözleşmeler esas olarak üç eylem üzerine oturmaktadır.
-Birinci eylem (Sosyal Uyumdur). Kent sözleşmesinde, yaşam alanlarında sosyal bağları öne çıkartmak/güçlendirmek için derneklerle ve sportif-kültürel-sosyal donatıları destekleyen organizasyonlar öngörülmesidir.
-İkinci eylem, (Yaşam Çevresi ve Kentsel Yenilemedir).Bu sözleşmelerle, donatılar- konut stokları veya yeni faaliyetler için hareketlilik yaratılmasıdır.
-Üçüncü eylem; (EKONOMİK GELİŞME ve İŞ’TİR).Bu sözleşmesi öncelikle, istihdam olanaklarını ve yaşam alanlarının görevlerini belirlenmesidir.
Kent Sözleşmesinde; Devlet-Yerel Topluluklar-Kamu hizmetleri sağlayıcıları-Toplum Temsilcileri –Dernekler-Kentli konseyleri ve İlgili Mahallelerin halkı yer almaktadır.
III-Üçüncü kavram olarak; Kent Politikaları
ORTAK TEMELDE BİR GİRİŞİM OLMALIDIR.
Kent Politikası, halk- dernekler ve ekonomi oyuncuları ile birlikte ortak temelde bir girişim olarak yapılmaktadır. Görüyoruz ki Fransa’da yenilenen şekliyle Kentsel Politikalar aynı zamanda BEŞERÎLEŞMİŞ ŞEHİRCİLİK kapısını açmaktadır.

SONUÇ:

ÜLKEDE “ŞEHİRCİLİK -KAMU ve KENTSEL POLİTİKALAR KURULU” OLUŞTURULMALIDIR
Kent-kent yaşamı-kentlilerle ilgili olarak dünyadaki gelişmelere bakıldığında görülmektedir ki, eşitsizlikler, dengesizlikler, uyumsuzlukların giderilmesi için TOPLUMSAL GELİŞME ve ŞEHİRCİLİK arasındaki bağlar güçlendirilmekte, olası tehlikelerin önlenmesi için KENT POLİTİKALARI üretilmektedir. 

Dolayısıyla ülke genelinde, toplumsal uyum oluşturulması ve hizmet projelerinin yapılmasında ULUSAL VE YEREL ÖLÇEKTE KENT POLİTİKALARI VE UYGULAMA ARAÇLARI üretilmesi büyük önem kazanmaktadır.

Kentin sorunların çözülmesi ve geleceğe hazırlanmasında devlet desteği ana omurga olmak üzere, sorunların çözümünde, yerel idarelerin ve yönetimlerin güçlendirilmesi, bazı olanaklara kavuşturulması gerekmektedir. Ülkemizde düne kadar ne yazık ki (dün olduğu gibi bugün de),bu anlamda yön verici politikalar oluşturulamadığı görülmektedir.

Ama günümüzde, içine girilen yeni yönetim sisteminde (Cumhurbaşkanlığı Hükümet Yönetimi) gerekli politikalar daha kolay, etkili ve hızlı biçimde üretilebilecek koşullar yaratılabilecekmiş gibi görülmektedir. Bu durumda Yeni yönetim sisteminde, danışma kurulu nitelikli ve yeni stratejiler-hedefler- politikalar üretilmesi için oluşturulan POLİTİKA KURUMLARI sisteminde acaba, “kamu ve kent politikaları” oluşturulması için bir alan açılamaz mı? Bu düşüncelerle, önceki Penceremden Seslenişler sayfamda 19.yazımda belirttiğim gibi oluşturulan Dokuz Politika Kuruluna 10.Politika Kurulu olarak önerdiğim şekilde, “Şehircilik-Kamu ve Kentsel Politikalar kurulu” eklenemez mi? Gerçekten Şehircilik ve Toplumsal Uyum arasında beliren kopukluğu giderecek, anahtar niteliğinde KAMU VE KENT POLİTİKALARI üretilmesi zemini oluşturulamaz mı? 

Kişisel olarak böyle bir politikalar üretme alanı açıldığında, dünyadaki gelişmelerin izinde ülke gelişmesi hedefinde, toplumsal gelişme ve şehirciliğimiz arasında politik yelpazede öncelikler getirilebileceğini, yasalarla kurumların, toplum gelişmesinin destekleneceğini, ilerletileceğini ve bunun için olanakların getirilebileceğini düşünmekten/düş görmekten kendimi alamıyorum. Bunun için de, ciddi ve tutarlı bir YENİLENME İRADESİNE gereksinim olduğuna ve böylece, yaşam çevrelerimiz ile toplumsal yaşam ilişkilerinin kurulacağına, donatıları iyileştirecek ve bozulmaların önüne geçecek bir YENİLENMENİN olabileceğine inanıyorum. Keşke gerçekleşebilse..

Resimler: Sunuş bildirisi ayrı basım kapak ve şema-Paris Metropolü Kent sözleşmesi ile ilgili görseller.